 |
Matteo Sbaragli,Vanitas
portrait of reverse
Opera Gallery
Monaco |
Από αυτά τα τρία «εσωτερικά γεγονότα», μέσω των οποίων φαινόταν να πιστοποιείται η αυθεντικότητα της αιτιότητας, το πρώτο και το πιο πειστικό είναι εκείνο της θέλησης ως αιτίας· η σύλληψη μιας συνείδησης («πνεύματος») ως αιτίας και αργότερα εκείνη του Εγώ (του «υποκειμένου») ως αιτίας είναι απλώς μεταγενέστερες, καθώς πρώτα εδραιώθηκε η αιτιότητα της θέλησης ως δεδομένη, ως εμπειρία… Εν τω μεταξύ σκεφτήκαμε τα πράγματα καλύτερα. Σήμερα δεν πιστεύουμε λέξη από όλα αυτά. Η θέληση δεν κινεί τίποτε πια, επομένως και τίποτε δεν εξηγεί πια – απλώς συνοδεύει τα συμβάντα· μπορεί ακόμα και να απουσιάζει. Το λεγόμενο "κίνητρο": άλλη μια πλάνη. Απλώς ένα επιφανειακό φαινόμενο της συνείδησης, ένα συνοδευτικό στοιχείο της πράξης, το οποίο συγκαλύπτει μάλλον παρά αποκαλύπτει τα antecedentia [προγενέστερα] μιας πράξης. Και τώρα το Εγώ! Αυτό έχει γίνει μύθος, αποκύημα της φαντασίας, λεκτικό παιχνίδι: έχει πάψει εντελώς να σκέφτεται, να αισθάνεται και να θέλει!...
Τι προκύπτει από αυτό; Δεν υπάρχουν καθόλου πνευματικές αιτίες! Όλη η δήθεν εμπειρία που τις επιβεβαίωνε πήγε κατά διαόλου! Αυτό προκύπτει! – Και είχαμε κάνει υπερβολική κατάχρηση αυτής της «εμπειρίας»· βασιζόμενοι σε αυτήν είχαμε πλάσει τον κόσμο σαν έναν κόσμο αιτιών, σαν ένα κόσμο θέλησης, σαν ένα κόσμο πνευμάτων. Η παλαιότερη και μακροβιότερη ψυχολογία ήταν εδώ επί το έργον, δεν έκανε τίποτε άλλο: κάθε συμβάν ήταν γι’ αυτήν μια πράξη, κάθε πράξη το αποτέλεσμα μιας θέλησης· ο κόσμος έγινε γι’ αυτήν μια πολλαπλότητα δρώντων, ένας δρων (ένα «υποκείμενο») φορτώθηκε κάθε συμβάν.
Ο άνθρωπος πρόβαλε από τον εαυτό του προς τα έξω τα τρία «εσωτερικά γεγονότα» του, στα οποία πίστευε ακράδαντα, δηλαδή τη θέληση, το πνεύμα, το Εγώ – άντλησε την έννοια του Είναι μόνον από την έννοια του Εγώ, έθεσε τα «πράγματα» ως όντα σύμφωνα με τη δική του έννοια του Εγώ ως αιτίας. Δεν είναι να απορεί κανείς που αργότερα ξανάβρισκε πάντοτε στα πράγματα ό,τι είχε βάλει ο ίδιος σε αυτά! – το πράγμα καθ’ εαυτό, για να το πω άλλη μια φορά, η έννοια «πράγμα»είναι απλώς μια αντανάκλαση της πίστης στο Εγώ ως αιτία…Ακόμα και στο άτομό σας, κύριοι μηχανοκράτες και φυσικοί μου, πόσο πολλή πλάνη, πόσο υποτυπώδης ψυχολογία εξακολουθεί να υπάρχει στο άτομό σας! – Για να μη μιλήσω για το «πράγμα καθ’ εαυτό», για το horrendum pudendum των μεταφυσικών! Η πλάνη να συγχέουμε το πνεύμα ως αιτία με την πραγματικότητα! Και να την ανάγουμε σε μέτρο της πραγματικότητας! Και να την αποκαλούμε Θεό! -
Friedrich Nietzsche, αποσπ. "Γιατί είμαι τόσο σοφός"
