"άδηλος, μόνιμος και σκοτεινός"

Claude Monet, “Self portrait in his atelier”

"Βρίσκομαι ριγμένος στη φυλακή κάπου δυο χρόνια. Από το ίδιο μου το είναι ξεπετάχτηκε άγρια η απελπισία, μια εγκατάλειψη στον καημό, που είναι αξιοθρήνητη ακόμα και να τη σκέφτεσαι, μια τρομερή και ανίκανη οργή, πικρία και περιφρόνηση, αγωνία που έκλαιγε φωναχτά, αθλιότητα που δεν μπορούσε να βρει τρόπο να εκφραστεί, θλίψη που ήταν βουβή. Πέρασα από κάθε πιθανό και απίθανο είδος πόνου. Καλύτερα και από τον ίδιο τον Γουέρντσγουορθ, εγώ γνωρίζω τι εννοούσε αυτός όταν έλεγε:

Ο πόνος είναι άδηλος, μόνιμος και σκοτεινός

Κι έχει τη φύση της αιωνιότητας.

Αλλά ενώ πολλές φορές απολάμβανα τη σκέψη πως ο πόνος μου δεν θα είχε τέλος, δεν άντεχα στην ιδέα ότι δεν θα είχε κάποιο νόημα. Τώρα ανακαλύπτω κάτι κρυμμένο κάπου βαθιά μέσα μου, που μου λέει ότι δεν υπάρχει τίποτα σε ολόκληρο τον κόσμο δίχως νόημα, και ο πόνος λιγότερο απ’ όλα. Ότι κάτι κρυμμένο κάπου μέσα στη φύση μου, σαν θησαυρός σε ένα χωράφι, είναι η ταπεινότητα."

Oscar Wilde, De profundis

Το soundtrack από την ταινία Papillon*

*(1973 - επική μεταφορά της αυτοβιογραφίας του κατάδικου Henri Charriere.
Σκηνοθεσία: Franklin J. Schaffner, με Steve Mc Queen στο ρόλο του "Papillon", Dustin Hoffman κ.α., μουσική: Jerry Goldsmith)

Δύο απόψεις από το ..."πορτραίτο"

"«Έχετε στ’ αλήθεια τόσο κακή επίδραση στους φίλους σας , Λόρδε Χένρυ; Τόσο κακή όσο λέει ο Μπάζιλ;»

- Δεν υπάρχει καλή επίδραση, κύριε Γκραίυ. Η επίδραση εν γένει είναι ανήθικη- από την επιστημονική όψη του πράγματος ανήθικη.

- Γιατί;

- Διότι να επηρεάζεις κάποιον άνθρωπο είναι σα να του δίνεις την ψυχή σου. Παύει να συλλογίζεται τις φυσικές ιδέες του και να φλέγεται από τα φυσικά πάθη του. Οι αρετές του δεν είναι γνήσιες. Οι αμαρτίες του, αν υποτεθεί ότι υπάρχει τέτοιο πράγμα, είναι δανεικές. Γίνεται η ηχώ της μουσικής ενός άλλου, υποκρίνεται ένα ρόλο που δεν γράφτηκε γι’ αυτόν. Στόχος της ζωής είναι η εξέλιξη του εαυτού. Να πραγματώσουμε στην εντέλεια τη φύση μας: γι’ αυτό βρισκόμαστε εδώ."

Georg Kolbe - Kauernde, Bronze, 1917

"…πιστεύω ότι αν κάποιος αποφάσιζε να δώσει μορφή σε κάθε αίσθηση, έκφραση σε κάθε σκέψη, πραγματικότητα σε κάθε όνειρο, ο κόσμος θα αποκτούσε τότε μια τόσο δροσερή ορμή χαράς που θα τον έκανε να λησμονήσει όλες τις νόσους του μεσαιωνισμού και να επιστρέψει στο ελληνικό ιδεώδες – πιθανόν σε κάτι ακόμη ευγενέστερο και πλουσιότερο από το ελληνικό ιδεώδες. Αλλά ακόμη και ο γενναιότερος άνθρωπος της εποχής μας τρέμει τον εαυτό του. Ο ακρωτηριασμός τού αγρίου επιβιώνει τραγικά στην αυταπάρνηση που ρημάζει τις ζωές μας σήμερα. Τιμωρούμαστε για τις αρνήσεις μας. κάθε ορμή που παλεύουμε να πνίξουμε στοιχειώνει στο νου και μας δηλητηριάζει. Το σώμα αμαρτάνει μια φορά και ξεμπερδεύει με την αμαρτία, αφού η πράξη είναι ένα είδος καθάρσεως. Ύστερα δεν απομένει παρά η ανάμνηση μιας ηδονής ή η πολυτέλεια των τύψεων. Ο μοναδικός τρόπος για να απαλλαγείς από έναν πειρασμό είναι να ενδώσεις σε αυτόν*. Δοκίμασε να αντισταθείς και η ψυχή σου μαραζώνει από τη λαχτάρα για ό,τι απαγόρεψε στον εαυτό της, από τον πόθο για όλα τα πράγματα που οι τερατώδεις νόμοι ονόμασαν τερατώδη και παράνομα."

Oscar Wilde, Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκραίυ, μετ.Δ.Γ. Κίκιζας, εκδ. Σμίλη

Vittorio Monti, Czardas    *!

*The only way to get id of a temptation is to yield to it. 

Διάσημη φράση του Ουάιλντ. Τον Μάρτιο του 1891, όταν ετοιμαζόταν η αναθεωρημένη έκδοση, απαντώντας στον σύμβουλο του εκδοτικού οίκου που τον συμβούλεψε να διαγράψει την παραπάνω φράση περί πειρασμού τού έγραψε: «Αν αρχίσεις να μαδάς ένα έργο τέχνης, στο τέλος θα το καταστρέψεις. Στο κάτω κάτω , δεν είναι παρά το pecca fortiter του Λουθήρου (“Esto peccator et pecca fortiter”: Έσο αμαρτωλός και αμάρτανε με τόλμη) ειπωμένο δια στόματος ενός χαρακτήρα του μυθιστορήματος. Σε παρακαλώ, εξήγησέ το αυτό στους Ουώρντ και Λοκ (εκδότες) […]Είμαι φανερά ενοχλημένος που προτείνουν αυτές τις αλλαγές […] Αυτά τα πράγματα δεν γίνονται!»

A young Malay girl

Portrait of a young Malay girl
Neville Lewis, South African, 1895-1972

Girl looking straight out

Claerwen James, Girl Looking Straight Out, 2005

(Oil on board - 50.5 x 45.5 cm)

Περίπτωση παραίσθησης

Le Malcontent 1930 by François-Emile Barraud (1899-1934)

Το κακό δεν βρίσκεται στον ατομικισμό μας, αλλά στον τύπο του ατομικισμού που μας χαρακτηρίζει, ο οποίος είναι στατικός αντί να είναι δυναμικός. Στα μάτια μας, η αξία μας εξαρτάται απ’ αυτό που σκεφτόμαστε, κι όχι από αυτό που πράττουμε. Ξεχνάμε πως αυτό που δεν κάναμε δεν το βιώσαμε∙ πως η πρωταρχική λειτουργία της ζωής είναι η δράση, όπως το πρωταρχικό χαρακτηριστικό των πραγμάτων είναι η κίνηση.
Προσδίδουμε σημασία στις σκέψεις μας απλώς και μόνο επειδή είναι δικές μας∙ θεωρούμε εαυτούς όχι, όπως έλεγε εκείνος ο Έλληνας*, «μέτρον πάντων», αλλά κανόνα ή μονάδα μέτρησης των πάντων∙ κι έτσι δημιουργήσαμε ανάμεσά μας όχι απλώς μια ερμηνεία, αλλά μια κριτική του σύμπαντος (ενώ, εφόσον δεν το γνωρίζουμε, δεν είμαστε ικανοί να το κρίνουμε)∙ και βλέπουμε τα πιο αδύναμα και πιο διαταραγμένα πνεύματα ανάμεσά μας να ανάγουν αυτή την κριτική σε ερμηνεία που επιβάλλεται σαν παραίσθηση, και όχι μέσω συλλογισμού, αλλά δια μιας απλούστατης επαγωγής. Πρόκειται για μια καθαρή περίπτωση παραίσθησης, δηλαδή για μια ψευδαίσθηση που γεννήθηκε από την εσφαλμένη κατανόηση ενός γεγονότος.

*(ενν. Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης)
Fernando Pessoa, από Η αγωγή του στωικού, μετ. Βασίλης Πουλάκος, εκδ. Ροές

...the street of sorrow

Μου χάρισες ένα χρυσόψαρο που μέτραγε ως τα χίλια...  *!

ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ερμηνεία από την Diana Krall !

Η επανάσταση του συναισθήματος

painting by Kris Knight

Ποτέ δεν κατάφερα να πιστέψω ότι θα μπορούσε κανείς, είτε εγώ ο ίδιος είτε οποιοσδήποτε άλλος, να έχει τη βεβαιότητα ότι θα φέρει κάποια ανακούφιση, πραγματική ή βαθιά, στις δυστυχίες του ανθρώπου, κι ακόμη λιγότερο να τις γιατρέψει! Ούτε κατάφερα, όμως, να πάψω να το σκέφτομαι∙ η παραμικρή ανθρώπινη αγωνία- ή και μόνο το να τη φανταστώ- πάντα μου δημιουργούσε άγχος, κι ακόμη με αναστάτωνε, μου απαγόρευε να συγκεντρωθώ και ν’ αφιερωθώ στο «εγώ» μου. Η πεποίθηση ότι κάθε θεραπευτική της ψυχής είναι εντελώς ανώφελη θα έπρεπε, αντίθετα, να με υψώσει μέχρι τις κορυφές της αδιαφορίας, όπου οι γήινες ανησυχίες θα κρύβονταν πίσω από το νεφελώδες πέπλο αυτής της πεποίθησης. Παρ’ όλα αυτά, όσο δυνατή και να είναι η σκέψη, είναι εντελώς ανίσχυρη απέναντι στην επανάσταση του συναισθήματος. Είναι αδύνατον να μην αισθανόμαστε, όπως είναι αδύνατον να μην περπατάμε.

Fernando Pessoa, από Η αγωγή του στωικού, μετ. Βασίλης Πουλάκος, εκδ. Ροές

Jun Miyake, Lilies of the valley

Τρεις αιώνες, 15 χρόνια και 7 δευτερόλεπτα...

"Rough winds do shake the darling buds of May"

...as night

Η θεωρία του λόρδου Χένρυ

Edgar Degas, Waiting (1882)

 - Αχ, Λόρδε Χένρυ, να μπορούσατε να μου πείτε πώς θα γίνω πάλι νέα!

Ο Λόρδος Χένρυ συλλογίστηκε για λίγο. «Μπορείτε να θυμηθείτε κανένα μεγάλο λάθος που κάνατε στα νιάτα σας, δούκισσα;» ρώτησε κοιτώντας την από την άλλη άκρη του τραπεζιού.

- Πολλά, φοβούμαι, όχι ένα! αναφώνησε η δούκισσα.

- Διαπράξτε τα λοιπόν από την αρχή, είπε αυτός με σοβαρό ύφος. Για να ξαναβρει κανείς τη νιότη του αρκεί να επαναλάβει τις τρέλες του.

- Υπέροχη θεωρία! αναφώνησε η δούκισσα. Πρέπει να την εφαρμόσω στην πράξη.

- Επικίνδυνη θεωρία! ακούστηκε από τα σφιγμένα χείλη του Σερ Τόμας. Η Λαίδη Αγκάθα κουνούσε το κεφάλι της, αλλά διασκέδαζε παρά τη θέλησή της. Ο κος Έρσκιν παρακολουθούσε.

- Βέβαια, συνέχισε ο Λόρδος Χένρυ· αυτό είναι ένα από τα μεγάλα μυστικά της ζωής. Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα πεθαίνουν από μια μορφή έρποντος κοινού νου. Όταν είναι πια αργά, ανακαλύπτουν ότι το μόνο πράγμα που δε μετανιώνει ποτέ κανείς είναι τα σφάλματά του.

Oscar Wilde, Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκραίυ, μετ.Δ.Γ. Κίκιζας, εκδ. Σμίλη

Minor Swing

At the same time

Here comes the time

For my heart to heal the past

From now and then

There will be the good and the best

Oh when your eyes and mine

Can see the same...

at the same time...

Ιονέσκο, "Η φαλακρή τραγουδίστρια"

Diego Rivera, Two women

"Η φαλακρή τραγουδίστρια", Ευγένιος Ιονέσκο (Μονόπρακτη Κωμωδία - Γαλλία 1948)
Σκηνή 5η
Μαίρη (μόνη, απευθυνόμενη στο κοινό):

Η Ελίζαμπεθ κι ο Ντόναλντ πλέουν τώρα σε πελάγη ευτυχίας, άρα δεν ακούνε και άρα μπορώ να σας αποκαλύψω ένα μυστικό.

Η Ελίζαμπεθ δεν είναι η Ελίζαμπεθ και ο Ντόναλντ δεν είναι ο Ντόναλντ. Και θα σας το αποδείξω αμέσως τώρα. Η κόρη του Ντόναλντ δεν είναι αυτή που είναι κόρη της Ελίζαμπεθ. Βεβαίως, η κόρη του Ντόναλντ έχει το ένα ματάκι κόκκινο και το άλλο άσπρο, όπως και η κόρη της Ελίζαμπεθ. Όμως η κόρη του Ντόναλντ έχει το αριστερό ματάκι κόκκινο και το δεξί ματάκι άσπρο, ενώ η κόρη της Ελίζαμπεθ έχει το αριστερό ματάκι άσπρο και το δεξί κόκκινο. Άρα, όλη η επιχειρηματολογία του Ντόναλντ καταρρέει, αφού υπάρχει αυτή η διαφορά. Άρα, παρά τις καταπληκτικές συμπτώσεις, ο Ντόναλντ και η Ελίζαμπεθ δεν είναι γονείς του ίδιου παιδιού. Άρα δεν είναι ο Ντόναλντ και η Ελίζαμπεθ. Ας πιστεύει αυτός όσο θέλει πως είναι ο Ντόναλντ και ας πιστεύει αυτή όσο θέλει πως είναι η Ελίζαμπεθ. Ας πιστεύει αυτός όσο θέλει πως έχει δίπλα του την Ελίζαμπεθ και ας πιστεύει αυτή όσο θέλει πως έχει δίπλα της τον Ντόναλντ. Απατώνται και οι δυο. Άρα τίθεται το ερώτημα ποιος είναι στην πραγματικότητα ο Ντόναλντ και ποια είναι στ' αλήθεια η Ελίζαμπεθ. Επίσης, τίθεται το ερώτημα ποιος έχει συμφέρον να συνεχίζεται αυτή η παρεξήγηση. Δεν μπορώ ν' απαντήσω. Και η συμβουλή μου είναι ν' αφήνουμε τα πράγματα όπως φαίνονται πως είναι.

(προχωράει να βγει, ξαναγυρίζει)

Ξέχασα να σας πω. Το πραγματικό μου όνομα είναι Σέρλοκ Χολμς.

(βγαίνει) - τέλος Σκηνής 5ης

Απόσπασμα από το περίφημο θεατρικό έργο του συγγραφέα Ευγένιου Ιονέσκο Η φαλακρή τραγουδίστρια, πρωτοποριακό έργο της εποχής του που καθιέρωσε το «θέατρο του παραλόγου». Ο ίδιος ο Ιονέσκο το χαρακτήρισε σαν "Αντιθέατρο". «Οι χαρακτήρες του είναι θύματα της ίδιας τους της γλώσσας, αιχμάλωτοι της καθημερινότητας, δύτες σε μια θάλασσα της μοναξιάς, των επιφανειακών σχέσεων και των ανιαρών συνανθρώπων.». Ανέβηκε στην σκηνή για πρώτη φορά στις 11 Μαΐου 1950 στο Théâtre des Noctambules στο Παρίσι.

The Tiger Lillies, Beat me

Rembrandt

Rembrandt's mother as the profetess Hannah, 1631

O Ρέμπραντ απεικονίζει τη μητέρα του να διαβάζει, ντυμένη με την ίδια ενδυμασία με αυτήν που απεικονίστηκε στο παρελθόν η Άννα (μητέρα του προφήτη Σαμουήλ). Φως έρχεται πίσω από την ηλικιωμένη γυναίκα. Το πρόσωπό της παραμένει στη σκιά. Η έντονη λάμψη φωτίζει το βιβλίο και το χέρι της. Στο μεγάλο βιβλίο διακρίνονται οι εβραϊκοί χαρακτήρες. Δείχνει απόλυτα απορροφημένη (μελέτη, περισυλλογή), καθώς τα μάτια της ακολουθούν τις άκρες των δακτύλων της κατά μήκος των γραμμών (φυσικότητα, κίνηση).

Το Δεκέμβριο του 1928 αγοράστηκε από το Rijksmuseum, (Kρατικό Mουσείο, Άμστερνταμ)

"Ave Maria" ` by Giulio Caccini

Jurisprudence

Gustav Klimt, Jurisprudence, 1899–1907

Αναπαράσταση από οροφογραφία στη Μεγάλη αίθουσα του Πανεπιστημίου της Βιέννης. 

Καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1945.

Απεικονίζεται η τιμωρία ενός κατάδικου ο οποίος βρίσκεται σε θανάσιμο εναγκαλισμό με ένα χταπόδι. Περιβάλλεται από την Αλήθεια, τη Δικαιοσύνη και το Νόμο.