Ο χρόνος πετάει

George Frederic Watts and assistants, Hope, 1886 
Tate Britain, London

Μόνο ένα τεταρτάκι - Νύχτα αϋπνίας: είναι η έκφραση για τις βασανιστικές ώρες, που διαστέλλονται χωρίς την προοπτική λήξης και χαράματος, με τη μάταιη προσπάθεια να ξεχαστεί η κενή διάρκεια. Τρομακτικές όμως είναι οι νύχτες αϋπνίας, όταν ο χρόνος συστέλλεται και διαρρέει άκαρπα ανάμεσα στα δάχτυλα. Ένας σβήνει το φως ελπίζοντας σε πολύωρη ανάπαυση που θα μπορούσε να τον βοηθήσει. Μη μπορώντας όμως να κατευνάσει τις σκέψεις, σπαταλάει το ιαματικό απόθεμα της νύχτας, και ωσότου φτάσει να μη βλέπει τίποτε πια με κλεισμένα μάτια που τσούζουν, ξέρει ότι είναι πολύ αργά και σε λίγο ότι θα τον ξεσηκώσει η αυγή. Παρόμοια μπορεί να εκπνέει για τον θανατοποινίτη η τελευταία διορία, ασυγκράτητη και ανεκμετάλλευτη. Αυτό όμως που αποκαλύπτεται σε τούτη τη συστολή των ωρών, είναι η αρνητική εικόνα του εκπληρωμένου χρόνου. Αν σε αυτόν η δύναμη της εμπειρίας σπάζει τα μαγικά δεσμά της διάρκειας και συγκεντρώνει τα παρελθόντα και τα μελλοντικά στο παρόν, στη βεβιασμένη αϋπνία της νύχτας η διάρκεια προκαλεί αφόρητη φρίκη. Η ζωή του ανθρώπου γίνεται στιγμή, όχι επειδή καταργεί τη διάρκεια, αλλά επειδή περιπίπτει στο μηδέν και αφυπνίζεται μέσα της η επίγνωση της ματαιότητας ενόψει της κακής απεραντοσύνης του ίδιου του χρόνου. Στους υπερδυνατούς χτύπους του ρολογιού ακούει κανείς τα έτη φωτός να χλευάζουν το μετρημένο διάστημα της δικής του ύπαρξης. Οι ώρες που ως δευτερόλεπτα έχουν ήδη περάσει, προτού το εσωτερικό αισθητήριο τις αντιληφθεί, και τον αφαρπάζουν στην πτώση τους, του αναγγέλλουν ότι μαζί με όλη τη μνήμη είναι καταδικασμένος στη λήθη μέσα στη νύχτα του σύμπαντος. Αυτό σήμερα το αντιλαμβάνονται αναγκαστικά οι άνθρωποι. Στην κατάσταση της τέλειας ανημπόριας το άτομο αισθάνεται τον χρόνο που του απομένει ακόμα να ζήσει σαν το σύντομο διάστημα του θανατοποινίτη ως τον απαγχονισμό του. Δεν περιμένει να ζήσει αφ’ εαυτού τη ζωή του ως το τέλος. Η προοπτική του βίαιου θανάτου και του μαρτυρίου, παρούσα στον καθένα, προεκτείνεται στον φόβο ότι οι μέρες είναι μετρημένες, ότι το μήκος της ζωής του υπόκειται στη στατιστική, ότι το γέρασμα έχει γίνει τρόπον τινά ένα αθέμιτο πλεονέκτημα, το οποίο πρέπει να αποσπασθεί με πονηριά από τον μέσο όρο. Ίσως η αναλογία της ζωής, την οποία η κοινωνία έθεσε στη διάθεση υπό ανάκληση, έχει ήδη αναλωθεί. Έναν τέτοιο φόβο καταγράφει το σώμα στη φυγή των ωρών. Ο χρόνος πετάει.
Theodor Adorno, από Minima Moralia

                                         

  Joseph Haydn - Symphony No. 45 "Farewell" - I. Allegro Assai