 |
Matisse, Seated woman, 1942
|
Είναι πολύ φυσικό να θεωρούμε το πνεύμα ως την ανώτερη και υπεράνω όλων αρχή. Αυτό μας διδάσκουν. Ό,τι μπορεί στολίζεται με πνεύμα, κοσμείται. Το πνεύμα σε σχέση με οτιδήποτε άλλο είναι το πιο διαδεδομένο πράγμα που υπάρχει. Το πνεύμα της πίστης, το πνεύμα του έρωτα, ένα ανδροπρεπές πνεύμα, ένα καλλιεργημένο πνεύμα, το μέγιστο πνεύμα της σύγχρονης εποχής, θέλουμε να κρατήσουμε ψηλά το πνεύμα ετούτου κι εκείνου του πράγματος, και θέλουμε να δράσουμε στο πνεύμα του κινήματός μας: πόσο ακράδαντα ηχεί μέχρι τις κατώτερες βαθμίδες. Όλα τα υπόλοιπα, το καθημερινό έγκλημα ή η φιλόπονη μανία πρόσκτησης υλικών αγαθών, σε σύγκριση με το πνεύμα φαίνονται σαν κάτι ανομολόγητο, η βρομιά που ο θεός απομακρύνει από τα νύχια των ποδιών του.
Όμως όταν το πνεύμα είναι μόνο του, ένα γυμνό ουσιαστικό, φαλακρό σαν φάντασμα που σου έρχεται να του δανείσεις ένα σεντόνι, - πώς είναι τότε; Μπορεί κανείς να διαβάζει τους ποιητές, να μελετά τους φιλοσόφους, να αγοράζει πίνακες και να συζητά νύχτες ολόκληρες: όμως είναι πνεύμα αυτό που κερδίζει κανείς έτσι; Ας υποθέσουμε ότι το κερδίζει: έγινε όμως κτήμα του; Αυτό το πνεύμα είναι τόσο γερά δεμένο με την τυχαία μορφή της εμφάνισής του! Διαπερνά τον άνθρωπο που θέλει να το λάβει και αφήνει πίσω του μόνο λίγη ταραχή. Τι θα κάνουμε με όλο αυτό το πνεύμα; Αναπαράγεται διαρκώς πάνω σε βουνά χαρτιού, πέτρας και μουσαμά, λαμβάνοντας στην κυριολεξία αστρονομικές διαστάσεις, εξίσου αδιάκοπα λαμβάνεται και απολαμβάνεται με κατανάλωση τεράστιας ποσότητας νευρικής ενέργειας: αλλά τι απογίνεται μετά; Εξαφανίζεται σαν αυταπάτη; Διαλύεται σε μόρια; Εξαιρείται από τον γήινο νόμο της διατήρησης; Τα μόρια σκόνης που βυθίζονται μέσα μας και σιγά σιγά ηρεμούν είναι απειροελάχιστα σε σχέση με ό,τι αναλώθηκε. Προς τα πού, πού, τι είναι; Λέτε, αν ξέραμε περισσότερα γι’ αυτό, να έπεφτε στενόχωρη σιωπή γύρω από το ουσιαστικό «πνεύμα»;!
Robert Musil, Der mann ohne eigenschaften, τομ.1, σελ. 178,179, εκδ. Οδυσσέας
in A minor
for piano & orchestra, Op. 43
Sergei
Rachmaninov, piano
